مشخصات گیاه سوسن چلچراغ و کاربردهای آن Lilium ledebourii (Baker) Boiss
ايران داراي يكي از غني ترين فلورها ي دنيا مي باشد . با توجه به اينكه درصد قابل توجهي از گونه هاي گياهي ايران را گياهان دارويي تشكيل مي دهند ، بنابراين از اين نظر از توانايي و قابليت بالا يي برخوردار مي باشند. امروزه به دليل عوارض جانبي ناشي از داروهاي شيميايي، رويكرد مردم به استفاده از داروهاي گياهي افزايش است.
سوسن چلچراغ با نام علمیLilium ledebourii (Baker) Boiss گیاهی علفی با ساقه های برگ مانندچندساله و یکپایه است که ارتفاع آن درزمان گلدهی به50 الی 150 سانتی متر می رسد(1-2-3). این گیاه که دارای گلهایی شبیه دهل های بدون پوشش است، پس از سپری شدن سرمای زمستانه از پیازهای زیرزمینی پوشیده از فلس خارج می گردد(4) .کورم )پیازچه( سوسن چلچراغ بشکل تخم مرغی است که در مرحله رسیدگی به قطر 5 الی 7 سانتیمتر می رسد. کورم ها پوشیده از فلس هایی نیزه ای شکل و نوک تیز هستند و از قطعات و بخش های زیادی تشکیل یافته اند(2-4) ، برگهای سوسن چلچراغ بصورت راست و ایستاده می باشند. این برگها بر روی ساقه ها بفرم باریک و نوک تیز قرار می گیرند. برگها از طول 14 - 10 سانتیمتر و پهنای 2 - 1سانتیمتر برخوردارند که در لبه ها و حاشیه ها از کُرک های نرمی پوشیده شده اند (2).
پراكنش جغرافيايي
سوسن چلچراغ تاکنون فقط در بخش های کوچکی از جهان گزارش شده و وجودش در سایر نقاط دنیا تأئید نگردیده است، نقاط ادعایی مورد پذیرش عبارتند از:
- در سراشیبی های شرقی کوههای البرز بویژه در ارتفاع 1900 - 1700 متری سطح دریادر ناحیه کوچکی از جنگل های خزری حوالی روستای داماش در حومۀ عمارلو استان گیلان(1-3-6).
- ناحیه کلچوله استان گیلان (1).
- نواحی کوههای دُرفک استان گیلان(1).
- نواحی کوهستانی استان اردبیل(5).
- این گیاه ویژۀ اقالیم خاص در نواحی کوهستانی و حفاظت شدۀ تالش در استان گیلان نیز مشاهده شده است.(3-6)
- برخی گزارش ها از وجود سوسن چلچراغ در مناطق کوهستانی قفقاز در حوزۀ جمهوری آذربایجان خبر داده اند(5-6-7).
موارد درمانی و کاربردی گیاه
بهدلیل کمیاب بودن و در نتیجه پهنه گسترش بسیار محدود در این مقوله اطلاعاتی وجود ندارد ولی بهمنظور آشنایی بیشتر با این گیاه، مصارف و کاربردهای یکی از خویشاوندان نزدیک اینگونه با نام فارسی سوسن یا گل سوسن ذکر می شود.
تولید غذا (انرژی و مواد) بهعنوان اولین حلقه زنجیره غذایی در زیست بومها، تلطیف هوا با تولید اکسیژن و رطوبت، حفاظت از خاک در برابر فرسایش آبی و بادی، ایجاد محیط زیست مناسب برای انسان و سایر جانداران مصرفکننده و بهخصوص زیبا سازی محیط از خصوصیات این گیاه است
کرمهای تهیه شده از پیاز این گیاه بهدلیل داشتن مقادیر فراوان موسیلاژ بهعنوان نرمکننده پوست و همچنین تسکیندهنده التهابهای پوستی، سرمازدگی، سوختگی، زخمها، ورمها و سایر بیماریهای پوستی به کار میروند.(1)
ترکیبات موثر گیاه ( فیتوشیمی گیاه )
نشاسته:
پیازهای سوسن سرشار از نشاسته و بسان ریشۀ سبزیجات قابل خوردن هستند گواینکه پیازهای برخی از گونه ها ممکن است خیلی تلخ باشند. از برخی پیازهای سوسن ها نیز نشاسته استخراج می کنند(4).
آلکالوئیدها:
آزمایشات فیتوشیمیایی ساقه، برگ، کورم و گل نشاندهندۀ وجود آلکالوئیدها و فلاونوئیدها در ساقه ها و ماده ساپونین در کورم و گل سوسن ها می باشند گواینکه این آزمایشات تاکنون بر وجود تانن ها در اندام های این گیاه صحّه نگذاشته اند(8-10).
ترکیبات اسانس :
ترکیبات اسانس گل و کورم به کمک آنالیز دوگانه GC-MS تعیین گردیده اند که بر این اساس مهمترین ترکیبات روغن موجود در گل سوسن ها عبارتند از(8-9):
ردیف |
نام ترکیب |
ترکیب درصد |
1 |
Isopulegol |
5/55 |
2 |
Pentacosane |
1/18 |
3 |
3-methyltricosane |
97/9 |
4 |
Tricosae |
35/5 |
5 |
2-methylpentacosane |
35/4 |
6 |
Docosane |
28/4 |
7 |
Linalool oxide |
20/2 |
گردآورنده:مهرداد كاشفي
منابع:
- Kaviani , Behzad & et al – 2008 – The anatomical properties of endemic Lilium ledebourii (Baker) Boiss. (Liliaceae) – Science Alert.
- MuseumStuff – 2010 – Lilium ledebourii – Museum of learning , explore a virtual museum of knowledge.
- Wikipedia – 2010 – Lilium ledebourii – Wikimedia Foundation Inc.
- wordnet –2006 – Lilium – Webster`s online dictionary , copyright by Princeton university.
- Badrzadeh , M – 2009 – Identification of Lilium ledebourii – Scottish Rock Garden Club Forum
- Bakhsaie , Mehdi & et al – 2010 – Somatic embryogenesis and plant regeneration of Lilium ledebourii (Baker) Boiss ; an endangered species – Journal of plant Biotechnology
- USDA – 2010 – Taxon: Lilium ledebourii (Baker) Boiss – Germplasm Resources Information Network (GRIN).
- Farmsam , H & et al – 2003 – Anatomical and phytochemical study of Lilium ledebourii (Baker) Boiss , rare endemic species in Iran – Department of Medicinal Chemistry , Faculty of Pharmacy , Tehran University of Medical Sciences , Tehran.
- Shafiee , Abbas – 2003 – Anatomical and phytochemical study of Lilium ledebourii (Baker) Boiss , a rare endemic species in Iran – Daru Journal of Pharmaceutical Sciences
- Shulkina , Tatyana – 2010 – Ornamental plants from Russia.
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |