گیاهان رنگزا(3)( رنگرزي )
رنگرزی عملی است که طی آن ماده رنگی در شرایط معینی از درجه حرارت و زمان به رنگ الیاف و یا کالای منسوج از نوع معینی اثر می گذارد و آن را رنگ میکند .
رنگرزی
در صنعت نساجی که رنگرزی فرش را نیز شامل میشود رنگ به طور اعم به کلیه مواد طبیعی و یا شیمیایی که قابلیت رنگرزی الیاف و یا منسوجات رادارند اطلاق میشود . در هر فرایندرنگرزی ، انتخاب رنگ مناسب یک اصل است و این مسئله درباره رنگ های طبیعی و صنعتی مصداق دارد .
از لحاظ علمی رنگ انتخاب شده باید دارای قابلیت های زبر باشد :
قابلیت جذب آن خوب باشد .
قابلیت یکنواخت شوندگی داشته باشد .
دارای دوام و ثبات لازم باشد .
نقش رويشگاه ها در رنگ
در پوشش گیاهی منطقه و گیاهان رنگزای آن از مصالح و مـواد اولیـه بومی همان منطقه تهیـه شـده اســت میتوان در نواحی مختلف، تمایزاتی را به همین نسبت، تقریبا بـه لحاظ کاربرد نـوع رنگ پیدا کرد که با پوشـش گیاهی منطقه، تطابق دارد. سـن گیاه، نـوع خاکی کـه گیاه در آن پرورش مییابـد، نـوع آب و هوایی کـه گیـاه در آن رشـد میکند همگی میتواند باعث متفاوت شــدن رنگدانههای موجـود در گیاه شود. گیاهانی کـه غالبا در رنگرزی اسـتفاده میشـود، همـراه رنگ تولیدی آن بـه صورت جدولی دسته بندی شده اسـت.
رنگ |
منبع |
نارنجي-قرمز |
ريشه روناس |
بنفش-قرمز |
جفت(پوسته بلوط) |
قرمز_ قهوه اي |
برگ حنا |
قرمز |
زعفران |
آبي يا آبي تيره |
نيل |
زرد |
اسپرك |
قهوه اي-خاكستري |
پوست گردو |
زرد پررنگ |
زردچوبه |
بنفش و سياه |
كنده درخت بقم |
قرمز مايل به قهوه اي |
پوست بلوط |
قهوه اي- قرمز |
برگ سماق |
قهوه اي |
پوست خشخاش |
.
هدف اصلی رنگرزي
ثبیت یک ماده ی رنگ دار بر روی سطح زمینه به طوری که این سطح بتواند به طور دایم بوسیله ی ماده ی رنگین پوشیده شودیا داخل الیاف نفوذ برگشت ناپذیری ایجاد کند به طوری که محصول رنگ شده بتواند در برابر عوامل مختلف مثل: ساییدگی، شستشو، عوامل جوی، نور خورشید، حرارت، رطوبت ، گرد و خاک و مواد شيميايي مقاومت کند و رنگ آن زود از بین نرود . رنگرزی سنتی با وجود تفاوتهایی که در مناطق مختلف وجود دارد، دارای فرمول مشخصی است. ابریشم یا پشمی که با مواد گیاهی رنگرزی میشود دارای نوعی جذابیت و زیبایی است که به مرور زمان و در اثر استفاده و قرارگرفتن در معرض نور و مواد قلیایی و... نه تنها از ارزش آن کاسته نمیشود، بلکه به ثبات و درخشندگی آن نیز افزوده میشود.
دلایل اقتصادی استفاده از رنگهای گیاهی:
استفاده از رنگهای گیاهی نتایج اقتصادی و اجتماعی متعددی در پی خواهد داشت که مهمترین آنها عبارتند از: 1) توسعه و احیای زمینهای بایر و کشت گیاهانی که مصارف صنعتی دارند
پهنه اقلیمی ایران، که به سرزمین چهارفصل موسوم است، و گوناگونی طبیعت و آب و هوا، زمینه ای را پدید آورده است که گونه های مختلفی از گیاهان می توانند در آن رشد و نمو یابند. گنجینه های اطلاعات در زمینه مصارف گوناگون دارویی، خوراکی صنعتی گیاهان از منابع ارزشمند است که می تواند امکان بهره مندی ما را از نعمتهای طبیعی این سرزمین پهناور گسترش دهد.
2) ایجاد اشتغال
با رشد جمعیت و فراوانی نیروی جوان می توان، با اتخاذ روشهای اصولی، از این نیروی فعال در احیای زمینهای بایر و یا کشت گیاهان صنعتی بهره مند شد.
3) جلوگیری از آلودگیهای ناشی از کاربرد مواد شیمیایی
گسترش کشت گیاهان صنعتی، علاوه بر مزایای افزایش فضای سبز و کاهش آلودگی هوا، در کاستن از مصرف مواد شیمیایی آلاینده نیز به نحوی مستقیم مؤثر است و می تواند به عامل مهمی در حفظ سلامت محیط زیست مبدل شود. از نظر بهداشت فردی نیز کار با مواد طبیعی از بروز بیماریهای پوستی و تنفسی ناشی از مواد شیمیایی پیشگیری می کند و خطر سرطان زایی را به حداقل می رساند.
گردآورنده:سيده حديث صدري
منابع:
خصوصیات الیاف نساجی نویسنده: محسن حاجی شریفی-جواد ساسان نژاد انتشارات: مركز نشر دانشگاهی
هنر رنگرزي سنتي در ايران و جهان، شماره 93/آذر 1392
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |