اسطوخودوس
اسطوخودوس (1)
Lavandula angustifolia Mill.
Family: Lamiaceae
Synonyms: Lavandula officinalis Chaix, Lavandula vulgaris Lam.
English name: Lavender
ريخت شناسي گياه: گياه علفي، چند ساله، ارتفاع يك متر. گلها در بالاي برگها گسترده و داراي اسپايكهاي بنفش و آبي رنگ (2).
محل رويش: در نقاط مختلف ايران بصورت كاشته شده وجود دارد (3).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: زمان جمعآوري از اواسط تير ماه تا اواسط مرداد برحسب محل كشت ميباشد (3).
قسمت مورد استفاده: سرشاخههاي گلدار، برگها (2).
كاربرد درماني: بادشكن، تببر، درمان كننده كوليك، ميگرن و سردردهاي عصبي است و در درمان روماتيسم و التيام زخم بكار ميرود. در ضمن ضدگرفتگي عضلاني، مدر، محرك و مقوي معده نيز ميباشد. روغن اسطوخودوس مرهم بافت مخاطي، ملين و ضدعفوني كننده مجاري تنفسي است (4، 5).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: لینالول و لینالیل استات موجود در اسطوخودوس قادر به تحریک سیستم پاراسمپاتیک بوده و بر درد پس از جراحی لاپاراسکوپیک مؤثر می باشد. 1و 8 سینئول مهمترین ماده مؤثره این گیاه با خاصیت ضد دردی در این گیاه است،این ترکیب با مهار متابولیسم اسید آراشیدونیک می تواند از تشکیل پروستاگلندنی ها مثل PGE2 و لکوترین ها مثل LtB4 که ترکیبات واسط درد می باشند جلوگیری کند .در تحقیقات بالینی ثابت شده است که اسانس اسطوخودوس می تواند از دگرانوله شدن ماست سل ها و آزاد شدن هیستامین جلوگیری کند .کتون ها در اسطوخودوس به طور مؤثری درد و التهاب را کاهش داده و به خواب کمک می کنند،استرهای گیاه موجب جلوگیری از اسپاسم عضلات، کاهش تنش و افسردگی می شوند .اسانس اسطوخودوس رسپتورهایی را که در پیاز بویایی قرار دارند تحریک کرده و پیام بویایی را به دستگاه لیمبیک منتقل می کند.سیستم لیمبیک مرکز احساس در مغز است که می تواند در پاسخ به استرس انکفالین، اندورفین و سروتونین ترشح کرده و ایجاد حس آرامش کند .این گیاه باعث افزایش ترشحات صفراوی در دستگاه گوارش می شود و در تسکین دردهای مچ دست،ناشی از سندرم تونل کارپال دارای تأثیرات بسیار خوبی است.استنشاق روغن اسطوخودوس باعث کاهش کلسترول و پلاک های آترواسکلروتیک در سرخرگ آئورت می شود .تحقیقات اثرات گیاه اسطوخودوس را بر روی گاماآمینوبوتیریک اسید (GABA) ثابت کرده است، از طرفی در این گیاه ترکیبات فلاونوئیدی وجود دارد که بر گیرنده های بنزودیازپینی مؤثر است.لینالول موجود در اسطوخودوس بر سطح نورآدرنالین و دوپامین مؤثر بوده و باعث افزایش آن ها می گردد که این خود از جمله مکانیسم های احتمالی اثر ضد افسردگی این گیاه است.اسطوخودوس از طریق اثر بر سیستم لیمبیک بویژه آمیگدال و هیپوکامپ اثرات سایکولوژیک خود را اعمال می کند،اسطوخودوس دارای عملکرد مشابه با بنزودیازپین ها بوده و موجب افزایش GABA در آمیگدال می شود. لینالول موجود در گیاه موجب مهار آزاد شدن استیل کولین و تغییر عملکرد کانال یونی در محل اتصال نوروماسکولار می شود. لینالیل استات گیاه اسطوخودوس دارای عملکرد نارکوتیک بوده و لینالول به عنوان یک سداتیو عمل می کند ( 13-7).
احتياط مصرف: روغن گياه باعث سرگيجه، تهوع، سردرد ميشود و در صورت مصرف بصورت بخور يا جذب پوستي، ايجاد حساسيت به نور ميكند (5).
منع مصرف: مصرف این گیاه برای اشخاص صفراوی مزاج مناسب نیست. مصرف این گیاه در دوران بارداری ممنوع است.
تركيبات شيميايي: اسانس (ليناليل استات، لينالول، ژرانيول، سينئول)، تانن، كومارين، فلاونوئيد (لوتئولين)، دانههاي خشك آن حاوي پروتئين و چربي است (2، 4).
نحوه و ميزان مصرف:
1 – دم كرده: 2-1 قاشق مرباخوري برگ گياه در يك فنجان آب، 1-5/0 فنجان در روز ميل شود (7).
2- روغن: 5 قطره دو بار در روز، روي يك حبه قند چكانده وميل شود (7).
3- به عنوان قابض (موضعي): 100-20 گرم گياه به 20 ليتر آب اضافه ميشود (7).
مصرف غذايي: روغن، گل و ساقه گياه طعم دهنده غذايي است (4).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:
Port.: Cholagutt (8).
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 107
3- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 147 و 148
4- James A. Duke. CRC Handbook of Medicinal Herbs 1989: 273
5- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1719
6- Ann Pharm Fr. 1989 47 (6): 337 – 43
7-Yamada K, Mimaki Y, Sashida Y. Effects of inhaling the vapor of Lavandula burnatii super-derived essential oil and linalool on plasma adreno cortico tropic hormone (ACTH), catecholamine and gonadotropin levels in experimental menopausal female Rats. Biol Pharm Bull. 2005 Feb; 28(2): 378-9.
8-Cavanagh HM, Wilkinson JM. Biological activities of lavender essential oil. Phytother Res. 2002 Jun; 16(4): 301-8. 21.
9-Re L, Barocci S, Sonnino S, Mencarelli A, Vivani C, Paolucci G, et al. Linalool modifies the nicotinic receptor-ion channel kinetics at the mouse neuromuscular junction. Pharmacol Res 2000; 42(2): 177-82.
10-Zamanian-Azodi M, Rezaie-Tavirani M, Heydari-Kashal S, Kalantari S, Dailian S, Zali H. Proteomics analysis of MKN45 cell line before and after treatment with Lavender aqueous extract. Gastroenterol Hepatol bed bench 2011;5:1-8.
11- Ziaee, Mojtaba, et al. "Cardioprotective effects of essential oil of Lavandula angustifolia on isoproterenol-induced acute myocardial infarction in rat." Iranian journal of pharmaceutical research: IJPR 14.1 (2015): 279..
12-Kim HM., Cho SH. Lavander oil inhibits immediate-type allergic in mice and rat. Eur J Pharmacol. 1999; 51:221-229.
13-Sobhani A and Sharmi H. Effect of lavender oil on pain relief after cesarean section. Journal of Gilan Medical University