گیاه جینکو، ژینکو Ginkgo biloba
گیاه جینکو یا ژینکو با نام علمی Ginkgo biloba و نام انگلیسی maidinhair tree گیاهی بازدانه و متعلق به تیره Ginkgoaceae میباشد.
این گیاه قدیمی ترین گیاه چوبی با فرم درختی، گل دار و دانه دار برروی کره زمین با قدمتی حدود 275 میلیون سال پیش است. به همین دلیل همیشه از این گیاه به عنوان فسیل زنده یاد میشود. این گیاه بومی مناطق مرکزی چین بوده و به عنوان گیاه زینتی و داروئی در تمامی کشورهای جهان از جمله در ایران کاشته شده است. با توجه به شکل برگ گیاه که بادبزنی شکل بوده و شبیه به برگ سرخس پرسیاوش است، به همین دلیل به درخت پرسیاوش نیز معروفست.
هرچند که گیاه جنکو یک گیاه بازدانه است ولی برگهای پهن و خزان کننده دارد. برگ درخت جنکو در فصل پائیز به رنگ زرد لیموئی در آمده و سپس خزان می کنند به همین دلیل پایه های نر آن را در پارک ها و باغ ها به عنوان گیاه تزئینی میکارند . دانه های رسیده گیاه ژنگو در فصل پاییز در حد و اندازه زیتون، به رنگ زرد یا نارنجی، شبیه به میوه آلو قطره طلا بوده و پوسته خارجی دانه گوشتی و متعفن است .( در زبان چینی و ژاپنی جنکو به معنی آلو است)
توجه - بازدانگان از جمله درخت جنکو به دلیل فقدان مادگی و تخمدان، میوه واقعی تولید نمی کنند ولی تخمک دارند لذا دانه تولید می کنند. درخت جنکو، جنکو، ژنکو Gikgo با گونه منحصر به فرد G.balboa همراه با سیکادها، قدیمی ترین گیاهان چوبی، گل دار و دانه دار در دنیا هستند که به دلیل داشتن صفات بینابینی، حدواسط سرخس های دانه دار و بازدانگان امروزی به حساب می آیند و جزو اولین و قدیمی ترین گیاه گل دار و دانه دار طبقه بندی میشوند و لذا به پیدازادان اولیه یا دانه داران اولیه معروفند. از طرف دیگر چون تخمک ها و دانه ها در این گیاه آشکار و قابل رویت هستند به بازدانگان اولیه نیز شهرت دارند. برگها باد بزنی، خزان کننده که به صورت چند تایی برروی شاخک های کوتاه جای دارند. شاخک های نورسته حامل برگ های منفرد و متناوب اند.
گل ها تک جنسی، بسیار ابتدائی و ناقص و گیاه دو پایه است. کاسه و جام ندارند، گل های تر به صورت خوشه ای از پرچم ها است ولی گل های ماده منفرد به صورت یک تخمک راست، آزاد که هرکدام با دنباله مشخصی شبیه دمگل آلبالو به شاخک های حامل برگ ها اتصال دارند. دانه ها ی نارس شبیه به زیتون یا آلوی نارس و سبز ولی هنگام رسیدن زرد یا نارنجی شده تدریجا همراه برگها خزان می کنند.
تکثیر به وسیله دانه ها به راحتی و بدون تیمار خاص انجام می گیرد. مکانهای باز و آفتاب گیر را دوست دارند، خاک های مرطوب، قوی، سبک و عمیق را می پسندند. کاربرد ( خواص و مصارف) مغز دانه ها به صورت خام، برشته شده و تنوری، پخته شده و به صورت کنسروی و خوراکی از غذاهای سنتی چین و ژاپن است. به عنوان درختان زینتی و سایه گستر کشت می گردند ولی سه عیب بزرگ دارند. اول اینکه بسیار کند رشد هستند و دوم اینکه پایه ماده آن بوی بسیار بد تولید می کند سوم آنکه خزان دانه ها با پوسته گوشتالود و متعفن آلوده کننده محیط است.
عصاره برگ گیاه خواص داروئی و درمانی دارد، دارای ترکیبات مهمی نظیر تاناکان، و ژنکیور هستند که حاوی مواد مختلفی از قبیل اسید های آلی، ترپن و استرول های مختلف، فلاوون ها، فلاونوئید ها و ژنکو بیلین است، فرآورده های داروئی آنها در بازار و داروخانه ها موجود است. باز کننده عروق، ضد سکته قلبی، رفع نارسائی های قلبی و عروقی، رفع سردرد و سر گیجه ، کم شدن حافظه و قدرت بینائی ( داروی اختصاصی و بسیار مفید برای پیشگیری از بیماری آلزایمر ( زوال عقل ) است. به صورت عصاره خالص و دمنوش نیز مصرف می شود.
منابع:
زرگري، علي. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 192
قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 257 و 266
مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372-1373
قربانی نهوجی، مجید، سیستماتیک گیاهی 1 و 2، جزوه دانشگاهی قربانی نهوجی، مجید، گیاهان کاربردی، جزوه دانشگاهی
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |