گیاه جوجوبا، هوهوبا (Simmondsia)
گیاه جوجوبا یا هوهوبا با نام علمی Simmondsia و نام انگلیسی Jojoba گیاهی است متعلق به تیره Simmondsiaceae. بومی آمریکای شمالی بوده و در ایران یک گونه از این جنس با نام علمی Simmondsia chinensis در برخی نواحی کشور کاشته میشود.
این گیاه جزء گروه گیاهان گلدار ، نهاندانه، دولپه ای و بدون گلبرگ است. درختچه ای به ارتفاع تا سه متر، پر شاخه با تاجی گسترده که برخلاف نام آن به صورت خودرو در چین وجود ندارد. این درختچه بومی مناطق بیابانی آمریکای شمالی ( در محدوده وسیعی به مساحت 260000 کیلومتر مربع ایالت های اریزونا، کالیفرنیا، سیرا، نوادا، یوتا و مکزیکو است که به دلیل اهمیت و کاربرد متنوع آن در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی با اقلیم گرم و خشک، خاک های فقیر و شنزارها و نمکزارهای جهان کشت و توسعه یافته است.
در ایران از سالیان گذشته،کشت آزمایشی این گیاه در استان های کرمان، یزد و اصفهان انجام شده است. لازم به یاد آوریست که کشت و توسعه جوجوبا در اکثر مناطق خشک و نیمه خشک کشور امکان پذیر است. برگها ساده، کرک دار بیضوی یا سرنیزه ای، به رنگ سبز مایل به خاکستری ( شبیه برگ سنجد و زیتون )، متقابل و خزان کننده است.
گلها تک جنسی به ندرت دوجنسی یا پولیگام، به رنگ سبز مایل به زرد، دارای 6-5 کاسبرگ و پرچم، بدون گلبرگ، مادگی سه برچه ای و سه خانه ای، میوه تخم مرغی شکل یا بیضوی،چسبیده به کاسه گل، کپسول خشک و سه شکافی است . دانه ها حجیم و تا 50 در ضد روغن دارند. فصل گلدهی نیمه اول بهار و فصل جمع آوری میوه و دانه نیمه دوم تابستان است.
روغن جوجوبا یک نوع چربی مایع و ساده گیاهی ( Wax - Ceride ) است و زنجیره 46-36 کربنه دارد. فاقد تری گلیسرید و اسید های چرب اشباع شذه است و شباهت به روغن نهنگ دریائی (Wale ) داشته و جزو بهترین روغن مایع گیاهی با کاربرد خوراکی و صنعتی است. یاد آوری می شود این گیاه با عناب (Jujube ) و با نام علمی Zizyphus vulgaris هیچ ارتباطی نداشته و نباید اشتباه گرفته شود.
کاربرد ( خواص و مصارف) برای کنترل فرسایش های بادی و به عنوان باد شکن در احیای بیابان ها کاربرد دارند. درختچه علوفه ای هستند و سرشاخه های برگدار آنها به مصرف تغذیه انواع دام روستائیان و حیوانات وحش علفخوار می رسد. میوه و دانه رسیده گیاه مورد تعدیه جوندگان صحرا و پرندگان بزرگتر قرار می گیرد. روغن دانه های جوجوبا بدون طعم و بو است و خوراکی ، داروئی و صنعتی است و مصارف گوناگونی نظیر سوخت ماشین، کشتی، قطار، ماشین های سنگین و نیمه سنگین و هواپیما، تهیه الکل (اتانول و متانول)، واکس بویژه واکس اتومبیل (پولیش)، موم کندوی زنبور عسل، سوخت چراغ و تهیه شمع و روغن چرخ خیاطی، تولید لاستیک، ساخت وسائل آرایشی و بهداشتی و دارو سازی دارد. تکثیر با بذر و قلمه امکان پذیر است.
منابع:
زرگري، علي. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 192
قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 257 و 266
مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372-1373
قربانی نهوجی، مجید، سیستماتیک گیاهی 1 و 2، جزوه دانشگاهی
قربانی نهوجی، مجید، گیاهان کاربردی، جزوه دانشگاهی
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |