گیاه جاتروفا ( Jatropha )
گیاه جاتروفا با نام علمی Jatropha و نام انگلیسی Physic nut گیاهی است متعلق به تیره فرفیون Euphorbiaceae که گیاهی بسیار مفید بوده و به منزله هدیه ای از طبیعت برای انسان و زندگی ماشینی انسان تلقی میگردد. چرا که برای تهیه سوخت ماشین مورد استفاده قرار گرفته است.
گیاهانی هستند در اشکال علفی و گوشتی ، تعدادی درختچه ای یا درختی، اکثرا بومی قاره آمریکا، برخی گل دار و زینتی، تعدادی رنگ زا مولد تانن، بعضی ارزش علوفه ای برای دام و نمونه هائی برای احداث حصار سبز در مزارع و باغ ها و یا در کشت توام با گیاهان زراعی نظیر چای و قهوه استفاده میشوند.
یک گونه از این گیاه با نام علمی Jatropha curcas و معروف به جاتروفای مکزیکی وجود دارد که دارای دانههای روغنی است و روغن غیرخوراکی آن با مصارف صنعتی ( تهیه سوخت ماشین و هواپیما، استحصال الکل اتانول و متانول، محصولات آرایش و بهداشتی) شناخته میشود. به دلیل اهمیت این گیاه در تولید سوخت گیاهی زنده بجای سوخت های فسیلی موجود، ملاحظات زیست محیطی، تولید اندک مواد آلاینده و گاز های گلخانهای ، کشت آن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان توسعه یافته است و نواحی خلیج عمانی ایران نیز برای کشت این گیاه به صورت خالص و یا همراه با نخل، موز، انبه و یا کنار احتمالا میتواند مورد استفاده قرار بگیرد.
درختچه یا درختان کوچکی هستند که تا 6 متر ارتفاع پیدا میکنند، برگها ساده پنجه ای با 5-3 لوب، آرایش متناوب، همیشه سبز که در خارج از رویشگاه خود و به دلیل افت حرارتی در زمستان خزان می کنند. گلها تک جنسی مجتمع برروی گل اذین گرزن چند سویه، مادگی در گل ماده سه برچه ای است و میوه خشک سه شکافی تولید می کند که در هر حجره تخمدان یک دانه درشت، حجیم و روغنی وجود دارد.
دیرزیستی گیاه تا پنجاه سال بوده و سه رقم زراعی در جهان دارد. دانه های رسیده به طور متوسط 34.4 در صد روغن سمی و غیر خوراکی دارد ولی دوغ جاتروفا کیفیت و مقاومت بالائی در مقابل حرارت داشته لذا بیشتر برای تهیه الکل، سوخت هواپیما، کشتی، ماشینهای سنگین جنگی و راهسازی، قطار، ژنراتورها و ماشین های سبک و نیمه سنگین دیزلی ( اتوبوس، مینی بوس، کامیون و کامیونت ) مورد استفاده است.
در صنایع بهداشتی و آرایشی جهت تولید کرم ها، صابون، شامپو، لوسیون و .... مورد استفاده است ترکیبات سمی نیز در بذرهای گیاه وجود دارد به عنوان مثال ترکیباتی نظیر Toxoalbumin,Curcin, Jatrophin قابل ذکر هستند. مواد آلی دیگر دانه ها نظیر قندها (ساکارز،گالاکتوز، گلوکز،فروکتوز، رابینوز و استاکیوز ) و پروتئین به همراه مقدار زیادی روغن مرکب از اسید های چرب مختلف (اولئیک، لینولئیک، آرشیدیک، میریستیک، پالمیتیک و استئاریک ) است کشت این گیاه مخصوص بیابان ها و شنزارهای گرمسیری و نیمه گرمسیری است، به شوری خاک مقام است، در انواع خاک ها حتی خاک های فقیر سازگار است. تکثیر گیاه به دو صورت جنسی ( بذر) و غیر جنسی ( قلمه) انجام میگردد.
منابع:
زرگري، علي. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 192
قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 257 و 266
مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372-1373
قربانی نهوجی، مجید، سیستماتیک گیاهی 1 و 2، جزوه دانشگاهی قربانی نهوجی، مجید، گیاهان کاربردی، جزوه دانشگاهی
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |