اثر ضد میکربی مرزه ي تابستانه Satureja hortensis
گیاه Satureja hortensis L که به مرزه ي تابستانه معروف است و به خانواده نعناعیان تعلق دارد، گیاهی است یک ساله یا چند ساله که منشاء اولیه ي آن نواحی مدیترانه بوده، اما به علت پراکندگی در تمام جنوب اروپا و نواحی دیگرمشاهده می گردد.
گیاه Satureja hortensis L که به مرزه ي تابستانه معروف است و به خانواده نعناعیان تعلق دارد، گیاهی است یک ساله یا چند ساله که منشاء اولیه ي آن نواحی مدیترانه بوده، اما به علت پراکندگی در تمام جنوب اروپا و نواحی دیگرمشاهده می گردد، پراکنش عمده آن در ایران، قفقاز، ترکمنستان، آناتولی و عراق است و در ایران 12 گونه علفی یک ساله یا چند ساله دارد که 8 گونه آن مختص ایران می باشد.
مرزه داراي ساقه اي منشعب با ارتفاع 30 -10 سانتی متر به رنگ سبز متمایل به خاکستري، برگ هاي نرم و تقریبا بدون دمبرگ، باریک، نوك تیز، پوشیده از کرك و داراي تارهاي غده اي اسانس دار است.
خواص دارويي و موارد مصرف :
در مطالعات متعدد، خواص ضد میکروبی، ضد ویروسی و ضد قارچی، ضد اسپاسم، تقویت کننده معده و تسهیل کننده هضم داراي اثر نیرودهنده، رفع اسهال و ضدکرم و رفع اسهالهاي عفونی و التهاب کولون از این جنس گزارش شده است. جهت کاربردي کردن گیاهی در طب مکمل، بررسی اثرات ضد میکروبی آنها بر رشد باکتري هاي بیماريزا در شرایط آزمایشگاهی ضرورت دارد؛ اثرات ضد میکروبی عصاره و اسانس گیاه مرزه در دنیا شناخته شده است اما تا کنون مطالعه ي چندانی در مورد اثر ضد میکروبی اسانس مرزه برکپک آلترناریا آلترناتا و باکتري سودوموناس فلورسنس انجام نشده است. با توجه به اهمیت این سویه ها از نظر بیماريزایی، ایجاد فساد درمواد غذایی و نیز اقتصادي، در این پژوهش، ضمن ترکیبات شیمیایی اسانس ها با توجه به موقعیت جغرافیایی، محل رشد گیاه (نوع خاك، آب و هو، ارتفاع از سطح دریا و میزان آب موجود) می تواند متفاوت باشد و در نتیجه متابولیت هاي ثانویه متنوعی تحت شرایط محیطی و نیز ژنتیکی متفاوت بیوسنتز می شود.
استفاده صحیح از گیاهان دارویی مستلزم اطلاعات دقیق و شناخت ترکیبات شیمیایی موجود در آن ها است، زیرا وجود ترکیبات شیمیایی درگیاه باعث اثر درمانی می گردد. در آنالیز اسانس مرزه به روش گاز کروماتوگرافی جرمی GC- MS ،16 ترکیب شناسایی شد که ترکیبات عمده آن را ایزوپروپیل میریستات و کارواکرول تشکیل می دهند. علاوه بر این ترکیبات اصلی دیگر شامل ایزوپروپیل سیمین، لیمونن، تیمول، دودکانوات نیز ترکیبات غالب بودند. براساس تجزیه شیمیایی انجام شده ترکیبات ضدمیکروبی اسانس ها به طورعمده شامل ترپن ها و دیگر ترکیب ها با ماهیت فنولیک یاگروه هیدروکسیل آزاد بود که همگی به عنوان فعال ترین ترکیب هاي ضدمیکروبی شناخته شده اند، این ترکیبات درگیاه مورد مطالعه نیز شناسایی گردیدند.
ترکیبات فنولی اسانس در لایه فسفولیپید غشاء سلول گیاه ساخته شده و هر چقدر میزان مواد این ترکیبات، فنولی در اسانس بیشتر باشد خواص ضد میکروبی آن نیز بیشتر می گردد نتایج تحقیقات یعقوبی و همکاران(2007) نیز اثرات ضد باکتریایی ترکیبات فنولی و فلاوونوئید ها را تائید کرده است، محبوبی و کاظم پور (2011) ترکیب شیمیایی و اثر ضد میکروبی دو اسانس مرزه و زنیان را بر تعدادي باکتري گرم مثبت وگرم منفی مورد بررسی قرار داده و با یکدیگر مقایسه کردند.
نتایج نشان داد تیمول، گاماترپینن و پارا سیمن عمده ترین ترکیبات اسانس زنیان و مرزه بود. وجود ترکیب فنولی تیمول در هر دو اسانس نقش موثري در اثر ضد میکروبی آنها ایفا می کند. اثر ضد میکروبی تیمول به دلیل آسیب دیدن یکپارچگی غشاء سلولی می باشد که باعث تغییر در هموستازي pH و از دست دادن تعادل یونی می گردد. پارا سیمن به تنهایی خاصیت ضد میکروبی نداشته و اثر ضد میکروبی تیمول و کارواکرول را افزایش میدهد.
نتایج حاصل از بررسی اثر ضد میکروبی اسانس مرزه در روش انتشار در آگـار نـشان داد بـا کـاهش غلظت اسانس ، اثر بازدارندگی آن در همه ي سویه هاي مورد بررسی به طور موثري کاهش می یابد. لذا؛ می توان از اسانس مرزه در صنایع غذایی و دارویـ ی به عنوان یک ما ده ي طبیعی ضد میکروبی استفاده نمود. با توجه به نتایج حاصل و افـزایش روز افـزو ن مقاومـت بـاکتري هـا نـسبت بـه آنتـی بیوتیـک هـاي شیمیایی، پیشنهاد می گردد با مطالعات بیشتر روي ترکیبات ضد میکروبی این گیاه، امکان استفاده از آن ها براي درمان برخی از عفونت ها استفاده گردد.
منابع:
سید حسن حجازیان، محمد بامري فاطمه صفري ، (۱۳۹۴) اثر همافزایی داروي مسدودکننده کلسیم (وراپامیل) و اسانس مرزه Satureja hortensis L بر جلوگیري از انقباض کولینرژیک در ایلئوم موش سفید بزرگ آزمایشگاهی، دوماهنامه علمی-پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران (1394) 1096-1103 صفحه، 6 شماره، 31 جلد .
فخري شهیدي، مینا فراهانی، فریده طباطبایی یزدي، (۱۳۹۷) بررسی اثر ضد میکروبی اسانس مرزه (.L hortensis Satureja برتعدادي از میکروارگانیسم هاي بیماريزا و عامل فساد، علوم و صنایع غذایی شماره ۸۵ ، دوره 15، اسفند ۱۳۹۷
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |