میوه هایی که روی برگ رشد می کنند .نام علمی: Ruscus hyrcanus Woron
بوچرز بروم یا جاروب قصاب درختچه ای با ساقه و برگ های بسیار راست و بسیار سفت و سخت است. از وسط برگ های این درختجه گل های سفید مایل به سبز کوچکی در اوایل بهار شکوفه می زنند که در پاییز به میوه های قرمز رنگی تبدیل می شوند.
این توت های قرمز ریز مستقیما با ساقه ای کوتاه به برگ وصل هستند و ظاهر بسیار عجیبی به این گیاه می دهند .بااین حال این درختچه قوانین دنیای گیاهان را زیر پا نگذاشته، زیرا آنچه ما به عنوان برگ می بینیم درواقع ساقه های تغییر یافته گیاه هستند که نه تنها به شکل برگ در آمده اند بلکه خدمات برگ را نیز انجام می دهند. این گیاه در جاهای مختلفی از ایران تا مدیترانه و ایالات جنوبی آمریکا یافت می شوند. آن ها بیش از 2000 سال است که به عنوان ملین و مدر برای درمان بیماری هایی مثل بواسیر، واریس، خارش و تورم استفاده می شوند. شاخه های جوان این گیاه نیز مانند مارچوبه خورده می شوند. شاخه های سفت آن نیز زمانی توسط قصابان به هم چسبانده می شد و برای تمیز کردن تخته برش گوشت استفاده می شد. عصاره گیاه نیز قرن هاست استفاده می شود اما استفاده دارویی از آن در قرن اخیر رایج شده است.
نام علمی: Ruscus hyrcanus Woron.
نام انگلیسی: Butcher`s broom, knee holly
نامهای دیگر: جز، جیز (مازندران)، چُوشْت، چُشْت (تالش)، هس (آستارا)، پل، کُول، کولر، کول کیش، کُولْخَس، کُوله خَس
کُوله خاس درختچهای کوچک و همیشه سبز و دوپایه از تیره لاله (Liliaceae) با ساقههای زیرزمینی ضخیم و افقی و به ارتفاع 25 ـ 40 سانتیمتر است که در اغلب نواحی جنگلهای شمال میروید (مظفریان، 1383).
گیاهشناسی: شاخ و برگ: شاخهها 4- 6 تایی، تا حدی فراهم، شاخهٔ مرکزی طویل شده و به شکل ساقه درآمده است. شاخهبرگی (Phylloclade/Cladode) به طول 15- 25 به عرض 8- 13 میلیمتر، بیضوی ـ تخم مرغی، با خار انتهایی به طول 2- 5/2 میلیمتر، سبز تیره.
گل: گلها (1-) 2- 5 تایی، قطعات خارجی گلپوش به طول 2- 2/2 به عرض 3/1 میلیمتر، بیضوی تا بیضوی ـ تخم مرغی، داخلیها کوتاهتر و باریکتر، سبز شونده.
میوه: سته به قطر 10- 14 میلیمتر، تا حدی کروی، قرمز.
دانه: به قطر 8- 9 میلیمتر، کروی، قهوهای کمرنگ (مظفریان،1383).
پراکنش: این گیاه در نواحی شمال ایران در سطح زیادی از جنگلها، بهخصوص جنگلهای انبوه و یا حاشیهٔ آنها میروید و ارتفاع رویش آن در درههای مرطوب نزدیک دریای خزر تا 1000 متر میرسد (بوداغی، 1380).
گلستان: گرگان، بندرگز، علی آباد، پارک ملی گلستان، زیارت، آزادشهر.
مازندران: نوشهر، چالوس، آمل، بابل، ساری، بهشهر، تنکابن، رامسر.
گیلان: چابکسر، رشت، لاهیجان، بندر انزلی، رضوانشهر، اسالم، جادهٔ اسالم به خلخال، آستارا، جاده آستارا به اردبیل (مظفریان، 1383).
بومشناسی: کوله خاس گیاهی سایهپسند است و در جنگلهای انبوه شمال که نور به کف جنگل نمیرسد، به همراه دیگر گونههای سایهپسند همچون نونهال شمشاد و ممرز و آزاد و تَمیس دیده میشود. این گیاه درجنگلهای جلگهای شمال با بلوط و در میانبند با راش جامعهٔ گیاهی تشکیل میدهد (ثابتی، 1382). جامعه راشستان با کوله خاس در خاکهای با سنگ مادر آهکی دیده میشود (مروی مهاجر، 1384).
کاربردها: ریزوم و ریشه کوله خاس که به صورت قطعاتی به رنگ خاکستری مایل به زرد و پوشیده از ریشههای باریکی در سطح پایینی است، مصرف دارویی دارد. شواهد تاریخی نشان میدهد که در قرون وسطی، ایرانیان و عربها تنها مللی بودند که از کوله خاس زودتر از دیگران برای درمان بیماریها استفاده میکردند. ریزوم و ریشه گیاه، اثر مُدر و اشتهاآور دارد که اثر معالج در برقراری و تحریک ترشحات ادرار و رفع آب آوردن بافتها و استسقا و بیماریهای مجاری ادرار و سنگ کلیه و همچنین زردی و نِقرس و حالات خَنازیری (گرفتگی گرههای لنفاوی گردن) و کمخونی دختران جوان دارد. از برگ آن در گذشته دمکردههای تببُر تهیه میشد. میوه و برگ آن با آب انگور برای تقویت معده و کبد و معالجه یرقان و اسهال مفید است و ترشح شیر را افزایش میدهد. در سالهای اخیر ریشه این گیاه در گیلان و مازندران به صورت گیاه دارویی به خارج صادر میشود.
گردآورنده:دكتر فرزانه نباتي
منابع:
(مظفریان، 1383)
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |